تازماني شمارا رئيس جمهور مشروع مي دانيم كه نسبت به ولايت فقيه تمكين داشته باشيد

بالاگريوه -محسن اسماعیلی عضوحقوقدان شورای نگهبان دربرنامه«شناسنامه»این هفته درابتدای برنامه درموردحضورش درشورای نگهبان گفت:روزی که واردشورای نگهبان شدم حتی یک موی سفیدهم نداشتم.من دوره دکتری رادرسال۷۸تمام کرده وواردهیات علمی دانشگاه شده بودم وچهره چندان ناشناخته ای هم نبودم.درهمان ایام آیت الله شاهرودی مرابعنوان معاون پارلمانی قوه قضاییه منصوب کردند.

وی افزود:‌وقتی رفتم تاببینم بایدچه کاری انجام دهیم متوجه شدم نیامده بایدبروم وایشان فرمودندنظرماتغییرکرده ومی خواهیم شمارابه عنوان عضوحقوق دان شورای نگهبان معرفی کنیم! هیچوقت به ذهنم نمی رسیدكه بخواهم عضوشورای نگهبان باشم چون همه اعضای شوراسن بالایی داشتندومن درآن روزها ۳۶ساله و جوان بودم.آقای شاهرودی معتقدبودندبایدنوعی جوانگرایی در شورای نگهبان اتفاق بیفتد و از اینجا آغاز کردند.

وی ادامه داد:آن روزهادوره اصلاحات ومجلس ششم بودودرگیری شدیدی بین شورای نگهبان ومجلس وجودداشت و آقای شاهرودی معتقد بودند باید افراد بی حاشیه و مورد قبولی را به مجلس معرفی کرد تا بتوان با مجلس دیالوگ برقرار کرد.

عضو شورای نگهبان دربخش دیگری ازمصاحبه تلویزیونی خوددرموردارتباط خوبش بامرحوم احمدبورقانی(عضوهیات رئیسه مجلس ششم) اظهار داشت:رابطه‌ام باایشان تاثیری دررای مجلس ششم برای ورودبه شورای نگهبان نداشت.من باایشان ازدوران جبهه وجنگ درارتباط بودم وبه صورت خانوادگی باهم رفت وآمدداشتیم.مرحوم بورقانی باماارتباط خوبی داشت امافضای سنگینی که در مجلس ششم وجود داشت اجازه نمی داد ایشان کار خاصی انجام دهد.

وی همچنین گفت:آن دوره اولین باری بودکه حقوقدانهابایدبه مجلس می‌آمدندوازخودشان دفاع می‌کردند.درآن جلسه بعضی ازآقایان که الان دررسانه‌های خارجی فعالیت می‌کنند،رفتارتوهین آمیزی بامن داشتندواتهامات بدی به من وارددانستندمن هم خیلی قاطعانه ومحترمانه پاسخ این اتهامات رادادم وگفتم رای بدهیدیارای ندهیدبه حال من فرقی نمی کنداما نوع رفتارتان،خوب نبود.در نهایت رئیس مجلس وقت وبرخی دیگر ازدوستان ازمن دلجویی کردندوموضوع گذشت.

اسماعیلی درادامه «شناسنامه» درموردتنش بین مجلس ششم وشورای نگهبان گفت:قطعاًمی‌شداین اتفاقات کمتربین مجلس وشوراوجودداشته باشدامامتاسفانه درمجلس ششم یک نوع فضای بدبینی ولجبازی وجودداشت ومی خواستندباهرچیزی مخالفت کنند. این بدبینی ولجاجت نتیجه مناسبی هم نداشت و باعث شدقطعه نامناسبی درتاریخ مجلس و انقلاب به وجود بیاید.

وی درموردنقش خوددرمساله تحقیق وتفحص ازسازمان صداوسیماونهادهای تحت نظررهبری دردوران مجلس ششم گفت:این دوستان فکرمی کردنددرصداوسیماخبری است وباشعارهایی مثل سیمای لاریجانی و…مسائلی رامطرح می کردند.درمجلس طرحی برای تحقیق وتفحص ازصداوسیما مطرح شدامانظرشورای نگهبان این بودکه چون صداوسیمابه صورت مستقیم زیرنظررهبری است این طرح قابل بحث نیست.اگرچه بنده نیت این دوستان ازطرح این موضوع راقبول نداشتم اماازنظرحقوقی اصل این تحقیق وتفحص را بلامانع می دانستم تا برخی شبهات برطرف شود.

اسماعیلی افزود:آقای کروبی (رئیس مجلس ششم) وقتی ازنظرات من مطلع شد ازمن خواست تادرجلساتی باهم شرکت کنیم تا به راه حلی برسیم.راه حل پایانی هم این بودکه نمایندگان مجلس دراین ارتباط نامه ای به حضرت آقابنویسند.ایشان هم بامتانت و صبر فرمودند که نمایندگان مجاز به انجام این تحقیق و تفحص هستند اماعلیرغم این لطف بازهم درمورداعلام نتایج این تحقیقات کم لطفی هایی نسبت به صدا و سیما صورت گرفت.

محسن اسماعیلی درموردماجرای تحصن درمجلس ششم هم اظهارداشت:این تحصن هم درراستای همان لجبازی وبدبینی بود. کسی که به کمترین سطوح منافع ملی آشناوپایبندبودرفتاراین آقایان رادرمجلس ششم نمی‌پذیرفت.به همین دلیل هم بودکه مردم تودهنی سنگینی به این افرادزدند.متاسفانه ازتریبون مجلس برای بیان بدترین مسائل استفاده می‌کردندومنافع ملی را نادیده می گرفتند. گاهی ازتریبون مجلس مسائلی مطرح می‌شدکه رادیو اسرائیل نمی توانست مانندآن رابیان کند.این افرادبرای مجلس هفتم کاندید شدند و عده ای از آن ها هم رد صلاحیت شدند.

وی افزود:درحالی که نظام ورهبری درتلاش بودندحقی ازکسی ضایع نشود،اینهاروزبه روزفضای کشورراتندترمیکردند.مثلاًنامه‌ای بی ادبانه وزشت خطاب به حضرت آقانوشته بودند،فارغ ازاینکه چه کسی این نامه را نوشته وموضوعش چه بود،نامه زشت و آزاردهنده ای بود.امابرخلاف تبلیغاتی که اینهاانجام می‌دادند،دلیل ردصلاحیت این افرادصرفاًاین نامه نبود.البته برخی ازاعضای شورای نگهبان معتقد بودند هرکس این نامه را امضاء کرده به آداب و اخلاق اسلامی ملتزم نیست وبی ربط هم نمی گفتند. امادرجلسه ای که با مقام معظم رهبری داشتیم ایشان فرمودند نباید نامه ای که به من نوشته شده ملاک رد صلاحیت باشد.

اسماعیلی ادامه داد:رئیس‌جمهورورئیس مجلس به شورای نگهبان می‌آمدندودرمورد تک تک افرادصحبت می‌شدوپرونده‌هابررسی می شد.درواقع مجموعه نظام به دنبال حل مساله بودنداماگروهی هم درمجلس ششم حضورداشتندکه اکثریت مجلس ششم رابه دنبال خودمی‌کشیدندو آن تحصن هم نتیجه تلاش این گروه بود،نتیجه این کارهادرانتخابات مجلس هفتم مشخص شدومردم حتی به یک نفر از افرادی که طرفدار چنین طرز تفکری بودند رای مثبت ندادند.

وی درپاسخ به این سوال که آیاخودتان رافردی سیاسی می‌دانیداظهارداشت:من درمتن حوادث کشورحضوردارم ودنبال کردن مصالح کشور رایک وظیفه شرعی برای خودم می دانم.اگراین به معنای سیاسی بودن است،بله من سیاسی هستم.هیچکس نباید نسبت به سرنوشت انقلاب وکشوربی تفاوت باشد.اماهمه کسانی که بامن درارتباط هستندمی دانندکه هیچوقت خودم را دردسته بندی های سیاسی قرارنمی دهم چون هیچ کدام ازاینها رادارای ضابطه های شناخته شده یک حزب سیاسی نمی دانم.ضمن اینکه معتقدم عضوشورای نگهبان بایدطوری رفتارکندکه حرفش برای سلایق مختلف قابل قبول باشد.به این دلیل ازورودبه دسته بندی های سیاسی اجتناب می کنم.»

وی افزود:مادرشورای نگهبان درموضع داوری هستیم وداوربایدمقبولیت و نفوذکلام داشته باشد.اگرمن کاری کنم که ازقبل نظرم حدس زده شود،برای داوری من زمینه قابل قبولی فراهم نخواهدشد.قانون انتخابات به همین دلیل موضع گیری اعضای شورای نگهبان را علیه یا له کاندیداها ممنوع کرده است.

عضوحقوقدان شورای نگهبان دربخش دیگری ازمصاحبه تلویزیونی خودگفت:زمانی که دردولت آقای هاشمی مسائل فرهنگی به حاشیه رانده می‌شدومسائل انحرافی فرهنگی مثل دوچرخه سواری زنان و…مطرح می‌شدیادداشتی نوشتم و چوب محکمی هم بابت آن خوردم،دراین یادداشت نسبت به نوع نگاهی به فرهنگ وجود داشت انتقاداتی مطرح کردم که مورد استقبال هم واقع شد، بعضی ازدوستانی که از این مقاله ناراحت بودندما را پیدا کردندومزد مقاله ای که نوشته بودیم را به ما دادند.

وی همچنین درموردوضعیت فرهنگی کشور گفت:ماازجنگ استفاده خوبی نکردیم.جنگ مایک پتانسیل وظرفیت فرهنگی داشت که می‌توانست حداقل ۸۰ سال فرهنگ کشوررا بیمه کند.بعدازجنگ یک مقدار ازاین فرهنگ فاصله گرفتیم و فکر کردیم لازمه پرداختن به آبادانی کشور، فاصله گرفتن ازفرهنگ جهادو شهادت و ایثار است.یک مقدارتشریفات وتجمل گرایی درمارسوخ پیدا کردوکم کم سایر آسیب های فرهنگی هم رخ‌نمایی کردند.وقتی صاحبان مقام وجایگاه سیاسی واجتماعی دچارآسیبهای فرهنگی شونداین موضوع بطورطبیعی دربدنه جامعه هم رسوب خواهدکرد،مردم روش زندگی راازحاکمان خودمی آموزند.هرچه ازجنگ دورشدیم مشکلات اخلاقی رابیشتردیدیم ومی‌بینیم.ریشه بسیاری ازمسائل سیاسی هم ازنظرمن به مشکلات اخلاقی که دربین ماوجودداردمرتبط است.

اسماعیلی ادامه داد:بزرگترین آفت روزگارمارواج تملق وچاپلوسی وکمرنگ شدن فضای نقداست.ماهنوزباورنکرده ایم که نقدحق مردم است.ماباورنکرده ایم که ماخدمتگزارمردم هستیم وولی نعمت می تواندعملکردخدمتگزارخودرازیرذره بین قراردهد.ماباورنکرده ایم که نقد پلکان ترقی است. ازطرف دیگر متاسفانه از چند سال پیش تا الان فرهنگ چاپلوسی بین مارواج پیدا کرده است که این خیلی مشکل سازاست.مابایداین سعه صدرراپیداکنیم که دیگران کارمارانقدکنند.امام می فرمودندنقدکه هیچ،تخطئه یک تفضل الهی است. نقدراه رشدمابه سوی آینده است امامتاسفانه گاهی ادب نقدبه درستی رعایت نمی شود.بعضیهانقدرابا هتک مخلوط می کنند که نبایدبه این صورت عمل شود.

محسن اسماعیلی دربخش دیگری ازصحبتهایش گفت:شورای نگهبان هم تافته جدابافته نیست ومی توان ازآن نقدکرد.نقدلازمه شورای نگهبان است ومشکلات کاررابه مانشان می دهد.امابایدمراقب باشندمثل مجلس ششم نقدنکنند.ماپیش دوستان مجلس ششم می رفتیم ومی گفتیم اگربه کارماانتقادی داریدبگویید اماچیزی نمی گفتندوفردای آنروزازتریبون مجلس مسائلی رامطرح می کردند که البته خیلی ازحرفهایشان هم نادرست بود.درهرصورت مانبایدازنقد گریزان باشیم.من درشورای نگهبان سعی کرده ام در این راستا عمل کنم.

وی افزود:دردوران تحصن درسعدآبادجلسه ای باحضوررئیس مجلس،رئیس جمهورواعضای شورای نگهبان برگزارشدتادرمورداین مساله صحبت شود.من درآنجلسه عرض کردم این۱۲نفرنظراتی دارند،مهم اینست نظرات این افرادکارشناسانه ودرجهت منافع ملی باشدوگرنه افرادهمیشه قابل نقدوتعویض هستندامانهادشورای نگهبان نبایدفدای مخالفتهای مابابرخی ازافرادشود.کدام کشوراست که نهادی مانندشورای نگهبان نداشته باشد؟این جایگاه نبایدتضعیف شود.امام(ره)بارهافرمودندکه تضعیف شورای نگهبان خطری مثل مشروطیت رادرپی دارد.بایدتوجه داشته باشیم که نقدشورای نگهبان به هتک این نهاد نیانجامد.

اسماعیلی همچنین اظهارداشت:یکی ازساده ترین وبهترین راههایی که به شورای نگهبان کمک می کندموفقترعمل کند،برقراری ارتباط روان‌تروسریع تروصریح تربامردم وافکارعمومی است.یکی ازایراداتی که ازنظرمن به شورای نگهبان واردمی‌شوداین است که ما نگاه درستی به اطلاع رسانی نداریم وحس می کنیم اطلاع رسانی صرفاًبه معنای انعکاس مصوبات شوراست.حس می کنم اگر افکارعمومی درجریان کارشورای نگهبان قراربگیردمقدارزیادی ازتوهمات وانتقادات موجودرفع خواهدشد.انتشارمشروح مذاکرات شورا واقعاً به نفع کشور است اما بعضی ها نگرانی هایی دارند.

وی افزود:مذاکرات بایدمستقیم وبدون روتوش پخش شود.هرنهادحاکمیتی بایدمردم رامحرم بداندواین موضوع مختص به شورای نگهبان نیست.وقتی من این موضوع رادرمساله ای مطرح کردم اوقات تلخی هایی زیادی بامن شدتااینکه همین اواخربه مناسبتی خدمت آقارسیدیم وایشان فرمودندموضوع انتشارمذاکرات شوراحرف خیلی خوبی بود.بعدازاظهارنظرآقانظربرخی ازدوستان دراین مورد عوض شد.

اسماعیلی درموردانتخابات ۸۴وموضوع حکم حکومتی رهبری درموردمهرعلیزاده ومعین گفت:شورادرآن دوره به خوبی به وظیفه خود عمل کرد. آقا هم به وظیفه شان عمل کردند.آقادرمواردمتعددی چنین حکمی بامادادندو گفتندبااینکه میدانم شمابه درستی وظیفه خودراانجام داده ایدامافلان کارراانجام دهید.ایشان به وظیفه قانونی خودعمل کرده‌اندوماهم طبق قانون اساسی وظیفه داریم ازحکم ایشان تبعیت کنیم.نظام خیلی تلاش کرده برخی مشکلات رارفع یاکمترکند.درآن دوره براساس موازینی که وجودداشت این دوبزرگوار درشورارای نیاوردنداماحضرت آقابااستفاده ازاختیارات خوداین دستور راصادرکردندوماهم براساس وظیفه تبعیت کردیم.

وی درپاسخ به این سوال که آیادرانتخابات یازدهم هم منتظرحکم حکومتی بودیدیاخیراظهارداشت:خیر،نیازی به حکم حکومتی نبود. صدور چنین احکامی استثناء است وفکرمی کنم درانتخابات اخیر نیازی به صدورحکم حکومتی نبود.

عضوحقوق دان شورای نگهبان دربخش دیگری از«شناسنامه» درموردبررسی صلاحیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی درانتخابات اخیر ریاست جمهوری هم گفت:متاسفانه روایت های مخدوش ومتفاوتی دراین موردارائه شده است. اگرقراراست این اخبارگفته شود راه حل درست انتشارمتن مذاکرات شوراست امااگر قرارنیست گفته شود،پس هیچ کس نبایددراین موردصحبت کند.من هم ترجیح می دهم فعلاًدراین مورد صحبت نکنم امافکرمی کنم این ازحقوق مردم است که از این خبر ودیگر مواردشوراباخبر شوند.

وی درموردانتخابات دهم ریاست جمهوری هم گفت:درآن ایام همه مانگران بودیم.مرحوم آیت الله آقامجتبی تهرانی درآن ایام فرمودند انتخابات ۸۸انتخابات نبود،امتحانات بودهمه ماامتحان شدیم. درآن انتخابات اتفاقاتی افتادکه نباید می افتادوکسانی ازقطار انتخابات پیداشدندکه نبایداین کاررامی کردند.وقتی به آن روزهانگاه می کنیم متوجه می شویم حادثه بسیاربزرگ بودواگرفضل الهی و رهبر مدبرانه وبصیرت مردم نبودممکن بوداصل نظام آسیب ببیند.این اتفاقات باعث نگرانی ما بود.طرفین قضیه عصبانی بودندو به گونه ای رفتار می کردند که اصل نظام را هدف گرفته بودند. امیدواریم دیگر شاهد این اتفاقات نباشیم.

اسماعیلی درمورداینکه برخی معتقدنداظهارنظرهای بعضی ازاعضای شورای نگهبان درانتخابات سال۸۸باعث خراب شدن جو انتخابات شدهم اظهارداشت:من این صحبت راقبول ندارم اماای کاش این اظهارنظرهاانجام نمی‌شد.این اظهارنظرهابه معنای دخالت درنتیجه انتخابات نبود.بدون رودربایستی عرض میکنم که بعضی ازاعضای شورای نگهبان( که البته من جزو آنهانبودم)شیفته آقای احمدی‌نژادبودندوبه ایشان حسن ظن داشتنداماهمین افرادوقتی حس کردندممکن است انحرافی درمسیرایجادشده باشدبدون تعارف ایستادند.

وی افزود:یکی ازسخت‌ترین دوران زندگی من،دوران تمرد ۱۱روزه درمقابل فرمان رهبری بود.این اتفاق که افتادبرای دوستانی که شیفته ایشان(احمدی‌نژاد)بودندخیلی تلخ بود.دریکی ازجلسات من وقت گرفتم وگفتم شورای نگهبان نبایددرخصوص این تمرد ساکت بنشیندوعرض کردم شورای نگهبان بایددراین ارتباط که یک بیعت درانقلاب به شمارمی‌رودموضعی قاطع داشته باشد.من نامه‌ای تهیه کردم که به امضای ده نفرازاعضای شورای نگهبان رسیدوبه رئیس جمهوروقت(احمدی‌نژاد)ارسال شد.دراین نامه به صراحت آمده بودکه ماشماراتازمانی رئیس جمهورمشروع می دانیم که نسبت به ولایت فقیه واختیارات قانونی وی تمکین داشته باشی.درانتهای نامه هم جمله معروف حضرت امام(ره)راآورده بودیم که فرمودنداگررئیس جمهوربانصب ولی فقیه نباشد،طاغوت است.

اسماعیلی گفت:وقتی این متن درشوراخوانده شدهمه پسندیدندوده نفر هم آنراامضاء کردند امایکی ازآقایان بزرگوارکه پیش ازاین خیلی ازآقای احمدی‌نژاددفاع می کردعلی رغم اینکه متن پیشنهادی خیلی محکم تنظیم شده بودبه من اعتراض کردکه شما دران متن مماشات کرده ایدوبایدمحکم‌ترمی نوشتید.نفرات دیگری که درشورابودندو این نامه راامضاءنکردندهم نظرات دیگری داشتندومی خواستند از راه های دیگر این موضوع را حل کنند.

اسماعیلی دربخش دیگری ازاین برنامه تلویزیونی درمورد اولین حضورخوددرجبهه گفت:من سال ۶۰به جبهه رفتم. سال۶۳بالطف خداباشهید علیرضاعاصمی آشناشدم. وقتی باایشان آشناشدم تا روزشهادتشان فقط به عنوان تخریب‌چی فعالیت داشتم.

وی افزود:درجبهه باافرادزیادی هم رزم بودیم که خیلی ازآنها الان جزوبزرگان هستند.آقای محصولی،آقای فتاح،آقای احمدی نژاد، آقای قالیباف و… ازهمرزمان بنده در جبهه بودندکه من ازهمه آن ها کوچکتر بودم.

اسماعیلی درموردعلوم حوزوی هم اظهارداشت:من ازسال ۶۰به حوزه رفتم ونزداساتیدمختلف درس آموخته‌ام.اما این اواخرکه درس خارج رامی گذراندم چندین سال درکلاسهای حضرت آقاشرکت کردم. همچنین علاقه زیادی به درس حاج آقامجتبی تهرانی داشتم و بعد ازجنگ درس های ایشان را ازدست ندادم.درکلاس های آیت الله امامی کاشانی هم شرکت کردم و علاقه زیادی به ایشان دارم. آیت الله محقق داماد و مرحوم مرعشی شوشتری هم لطف زیادی به من داشتند.

وی در مورد آقا مجتبی تهرانی هم اظهارداشت:ایشان به شدت درمقابل مشهورشدن و مطرح شدن دررسانه‌ها مقاومت می‌کردند. درحالی که دنیابه ایشان رو آورده بود ایشان ازدنیا روی برمی گرداندند و مراقب اخلاص خود بودندواحساس می‌کردنددرگمنامی بهتر می‌توانندبه وظیفه خودعمل کنند.مرحوم حاج آقامجتبی کوهی ازاخلاص واسرارناگفته الهی بودندومثل خیلی ازبزرگان دیگرباشهرت مقابله می کردند.بارهاشده بود ایشان باناراحتی به من زنگ می‌زدندو می‌گفتندفلان نشریه عکس من راچاپ کرده، باآنهاتماس بگیریدوتقاضاکنیددیگر این کارراتکرارنکنندوالامجتبی ازآنهاگله خواهدکرد.تلویزیون خیلی زحمت کشیدکه درزمان حیات ایشان، آثارشان را پخش کن اماایشان این موضوع را نمی پذیرفتندوفکرمی کردنددر گمنامی بهتر می توانند وظیفه خود را انجام دهند.

اسماعیلی افزود: آقامجتبی رصدی تمام عیارنسبت به مسائل سیاسی کشورداشتندوریزترین مسائل سیاسی کشور رارصدمی کردند اما نمی خواستندبه عنوان عنصر رسانه ای سیاسی مطرح شوند.یکی از متخصص ترین افراد درتاریخ سیاسی ایران وجریان شناسی وشخص شناسی ایشان بودند. ایشان یکی ازموثرترین عناصر درطول تاریخ بعدو قبل ازانقلاب بودندواهل فن ازتاثیر ایشان درنقاط عطف انقلاب باخبر هستند.مثلاً یک زمانی یک شخصی خدمت ایشان آمده بود که بنده به اوحسن ظن داشتم. وقتی این آقا رفتند آقامجتبی برخلاف حس ظن من نسبت به سرنوشت آن شخص اظهار نگرانی کردند. من گفتم اینطور نیست و ایشان درجواب به من لبخندی زدندو برای اولین وآخرین بارخطاب به من گفتندبرای توزود است که مراتخطئه کنی! خودت خواهی دیدو بعد از مدتی من به صحبت آقا مجتبی رسیدم. وقتی این اتفاقات افتاد خطاب به ایشان گفتم حاج آقاشما آن روز از کجا متوجه شدید که این فرد سرنوشتی اینچنین خواهدداشت، حاج آقا فرمودندچشمانت را باز کن،می بینی.

عضو حقوق دان شورای نگهبان ادامه داد: آقا مجتبی تهرانی رسالت خودرادرکارتربیتی می دید.ایشان معتقدبودندکاراصلی روحانیت تعلیم و تربیت است و به این اصل هم تا آخر پایبند بودند.

وی همچنین گفت: آقا مجتبی به حضرت آقاعلاقه شدیدی داشتندو گاهی هم رفت و آمد وجلسه ای باایشان داشتند.تا جایی که یادم است روسای قوا خدمت ایشان می آمدند و مشورتهایی ازایشان می گرفتند.مسولین بخش های مختلف کشور هم خدمت ایشان رفت و آمد داشتند وحاج آقا هم تاجایی که می توانستند راهنمایی می کردندوکاملاهم موثرواقع می شدند.آقا مجتبی روی دوچیزخیلی حساس بودندوخیلی تکرارمی کردند.اولین مورداخلاص بودوخیلی روی ساده زیستی تاکیدداشتند.علاوه براین هروقت مسولین راملاقات می کردندبه حالت التماس ازآنها می خواستندکه تامی توانیدبه مردم خدمت کنیدوتوصیه مردم رابه مسولین می کردند.

اسماعیلی دربخش دیگری از «شناسنامه» درمورددقت درتدوین قوانین کشورهم اظهارداشت: ما نمره خوبی درزمینه قانون گذاری نداریم. قانون مدنی که ۹۰سال پیش نوشته شده ازحیث نگارش استوارترازمتن هایی است که امروزمی نویسیم. شایددلیل این موضوع آن است که درمجلس افراد فقیه وحقوق دان کمی حضور دارند. مادرمجلس افراد فقیه و حقوق دان نیازمندیم اما نمی دانم چرامجلس ازافرادحقوق دان و فقیه برجسته خالی است.بالاترین ازاین فکر می کنم یکی ازمشکلات ما این است که فرهنگ آموزش قوانین و رعایت قانون زیاد در ذهن ما جا نیفتاده است. فکر می کنم باید فرهنگ قانون گرایی ترویج شود.

محسن اسماعیلی در پایان برنامه هم در مورد اسامی زیر نظرات خود را مطرح کرد:

امام(ره): همه عشق و علاقه من

آیت‌الله مهدوی کنی: اصولگرای نمونه

شهید بهشتی: مظهر تدبیر و سیاست

شهید رجایی: اخلاص و پاکدامنی

شهید عاصمی: دوست

بنی‌صدر: مظهر بد عاقبتی

میرحسین موسوی: کسی که نتوانست داشته هایش را برای خودش نگه دارد

مهدی کروبی: امیدوارم به دامان انقلاب بازگردد

سید محمد خاتمی: شخصیت نجیب و فرهیخته که به موضع گیری‌های شفاف نیازمند است

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی: سابقه درخشان و قابل قبول که باید یک مقدار به خودش لطف بیشتری داشته باشد

علی‌اکبر ناطق‌نوری: جوانمرد

محمود احمدی‌نژاد: پرتلاش

محمدباقر قالیباف: دوست مهربان و مدیر قوی که آن چیزی که از او دیده می شود با چیزی که هست متفاوت است

احمد جنتی: شخصیت برجسته انقلاب که قابل احترام است

آیت‌الله یزدی: آزاده

آیت الله هاشمی شاهرودی: فقیه ِ حکومت شناس امروزی

آیت‌الله مومن: ساده زیست و ملّا

آیت‌الله رضوانی (ره): پردانش ِ کم گو

آیت‌الله مجتبی تهرانی (ره): امیدوارم در قیامت هم خدمتگزار ایشان باشم.