آيتالله جوادي آملي :
آن « دست » واقعاً بوسیدنی بود
آيتالله جوادي آملي : من تاکنون هيچ دستي رانبوسيدهام،جزيک دست وآن هم دست امام خميني(س) بود و به راستي که آن دست بوسيدني بود.
بالاگريوه :اخيرايکي ازشاگردان آيتالله جوادي آملي،درصفحه ويژه ايشان درديدارباجمعي ازمحققين نوشته است:يکي ازدوستان به آيتالله جوادي آملي اصرارکرددستشان راببوسد.ايشان بالحني ناصحانه به مافرمود:«نه دست کسي راببوسيدونه بگذاريددستتان راببوسند.من تاکنون هيچ دستي رانبوسيدهام،جزيک دست وآن هم دست امام خميني(س)بودوبه راستي که آن دست بوسيدني بود.»در همين زمينه حجت الاسلام والمسلمين مستوفي،مسئول گروه معارف موسسه تنظيم ونشرآثارامام (س)،دريادداشتي به بررسي پسندي ويا ناپسندي سنت «دست بوسي» دراسلام پرداخته است.***
درميان اقوام وملل جهان ازديرباز،رفتارهايي براي نشان دادن احترام به ديگران،بزرگداشت افراد،ابرازمحبت ودوستي ...وجودداشته است؛اين رفتارهادربرابررهبران ديني وبزرگترها،حاکمان واميران،دانشمندان و دوستان وخويشاوندان و کودکان...بروزپيداميکند،ازجمله اين رفتاربوسيدن سروپيشاني،گونه ودست وپاميباشد.درآثارومنابع اسلامي ودربين علماومسلمين-ازهمه فرقههاومذاهب-نيزچنين رفتارهايي راميتوان مشاهده کردکه يکي ازآنهادست بوسي است.دربرابررفتار«دست بوسي»ديدگاههاي مختلفي وجودداشته و داردکه ازتاييدوتکذيب آن،تاحکم به اسحبات وياکراهت وحرمت آن راميتوان سراغ گرفت.
نکته مهمي که بايدبه آن توجه داشت،رفتارهاي مورداشاره به خودي خودوبه ذات خويش،داراي حسن وقبح نيستند،وبه بيان ديگرحسن وقبح ذاتي ندارند،ونيکويي وزشتي آن،وابسته به نيت هاوانگيزههاي افراد،شرايط اجتماعي،فردانجام دهنده و...برميگردد؛به عنوان مثال،دست بوسي کودکي نوزادنميتواندمعناومفهوم زشت وناپسندي درهيچ فرهنگ ومذهبي داشته باشد،ومعناي آن جزابرازمحبت وعاطفه نسبت به کودک نخواهدبود.بنابراين،دربررسي رفتار«دست بوسي»وپسندوناپسندي آن، بايدبه جوانب ديگر آن پرداخت،وبه انگيزهها،نتايج وآثار آن توجه کرد، براين پايه، حکم واحد و يکساني براي «دست بوسي» نميتوان صادر کرد، که همه موارد و افراد را در همه شرايط و زمانها و مکانها در برگيرد و آنرا درهمه موارد ناپسند و مذموم يا مورد پسند و نيکو شمرد.نبايدازياد بردکه اقوام و مللي که به اسلام گرويدند، داراي رفتارهاي مختلف به جهت احترام و تکريم بزرگان و ديگران بودند، و اسلام دربرابر اين رفتارها سه گونه برخورد داشته است، پارهاي از آنها را تاييد و برخي را رد نموده است و پيرامون برخي از رفتارها نيز سکوت اختيار کرده يعني ما رد و يا اثباتي در سيره و سنت پيغمبر(ص) و بزرگان اسلام در برابر آن نميشناسيم. در اسلام، رفتاري مانند «سجده» دربرابر ديگران به شدت رد و نفي شده است، ولي پيرامون «دستبوسي»، آثار مختلفي در دست است که برخي آن را تاييد و برخي رد ميکنند، بنابراين ميتوان گفت که نظر اسلام و دين پيرامون آن، نه رد مطلق و نه تأييد مطلق ميباشد، بلکه با توجه به موارد آن که به سبب انگيزهها و شرايط تغيير ميکند، حکم آن نيز مختلف ميشود، بي شک ميتوان گفت که «دستبوسي» که موجب خواري و ذلت «دستبوسنده» و کبر وغرور کسي شود که دست او بوسيده ميشود، ناپسند و مذموم است. اينک با نقل نمونههايي از سنت و سخنان بزرگان اسلام، زواياي بيشتري ازبحث براي خوانندگان روشن ميشود. بيش از نقل آنها، توجه به يک نکته مفيد خواهد بود که در اسلام اموري از بوسيدن دست خويشتن وجود دارد، چنانکه پيغمبر(ص) و... پس از استلام حجرالاسود، دست خود را ميبوسيد و يا امام عليه السلام در دادن صدقه دست خود را ميبوسيد، که اين خود حکايت ميکند دست به دليل تماس با حجر و... مبارک شده و ارزش بوسيدن دارد، همين نکته در مورد بوسيدن دست ديگران نيز ميتواند مورد توجه قرار گيرد.
1-درسنت وسيره اصحاب وياران پيغمبر(س)وائمه معصومين(ع)،مواردي ديده ميشودکه آنهادست پيغمبر(س) و امام(ع)را بوسيدهاند، ونهي وردي ازسوي آنان نيزنشده است.درکتاب «موسوعة الدفاع عن رسولالله(ص)،ج2،ص 79»مينويسد:«در مورد بوسيدن دست، احاديث وآثار فراواني وجودداردکه مجموع آن برثبوت آن ازپيغمبر(ص) دلالت ميکند.» درآثارومنابع از بوسيدن دست پيغمبر(ص) توسط ياران واصحاب ازجمله زيدبن حارثه وعبدالله بن رواحه وبوسيدن دست امام حسين(ص) توسط فرزدق شاعروبوسيدن دست امام صادق(ص) توسط محمد بن مسلم [فقيه و راوي بزرگ شيعه] ...حکايت شده است. [کنزالعمال، ج29، 220، جامع الاحاديث، ج28، ص10، کافي، ج2، ص 185، بحارالانوار،ج46،ص 957؛کشف العمه،ج2،ص43،تفسيرمنسوب به امام عسکري(ع)،ص637و...]
2-درکتاب شريف کافي ازامام صادق عليه السلام باسندصحيح نقل شده است:«سرودست کسي جزسرودست پيغمبر(ص) ياکسي که ازاواراده رسول خدا(ص)بشود،بوسيده نميشود.»ودرروايت ديگري فرمودهاند،دست بوسيدن جزبراي پيغمبروجانشين پيغمبر(ص) شايسته نيست.[کافي، ج2، ص 185]
3- درمنابع اهل سنت از بوسيدن دست خليفه دوم توسط ابوعبيده جراح [السنن الکبري، ج7، ص 101] و بوسيدن دست انس به مالک به دليل تماس با دست پيغمبر(ص) و ... ياد شده است.
4-شهيداول،ازفقهاي بزرگ شيعه،به جوازبوسيدن دست برادران مسلمان که به عنوان تعظيم وبزرگداشت مومن فتواميدهد [القواعد و الفوائد،ج2، الدروس الشرعيه، ج2، ص 18]
5- عالمان اهل سنت نيزبه جواز،بلکه استحباب آن نظردادهاندازجمله صاحب البحرالمحيط درتفسيرخويش[ج6، ص 327]به جوازدست بوسي،وصاحب فيض القدير[ج6،ص15]به استحباب آن براي علم وشرف قائل شدهاند.درمجموع ازروايات،فتاواوديدگاههاي فقيهان اسلام،نميتوان دست بوسي راکاري نادرست وناپسندبرشمرد،آري بايدتوجه داشت که اين رفتارنبايد موجب تجليل واحترام کساني شودکه شايستگي ندارند،ونبايدبراي اموردنياوارباب زروزورانجام پذيرد،ونبايدموجب خواري و...گردد.بنابراين،چه زيباوپسنديده است که فقط اين «دستبوسي»دربرابر کساني انجام شودکه قصدونيت ازآن تجليل وبزرگداشت پيغمبر(ص)باشد،وآن کسي که دست ميبوسد و آن که دستش بوسيده ميشود، هر دومراقب باشند که مبادا انگيزههاي ديگر در آن راه پيدا کند.