لرستان پر ظرفیت در کشاورزی ؛ بی بهره در فرآوری
برای رون کشاورزی درلرستان حاصلخیز بایستی به مشاوره، آموزش تئوری - عملی و همچنین ارتقاء سطح علمی تولیدکنندگان و.... بهاداد شود
به گزارش بالاگریوه استان لرستان دارای بیش از صد نوع محصول کشاورزی شامل تولیدات باغی، زراعی، دامی، طیور و آبزی پروری میباشد. مساحت اراضی این استان حدود ۸۲۰ هزار هکتار است.
این استان دارای تنوع اقلیمی چهارفصل و نزولات جوی مناسب میباشد که بعد از استانهای گیلان و مازندران، بعنوان سومین استان پر آب کشور معرفی شده است.
از طرفی با عنایت به اینکه لرستان، استان صنعتی نیست و همچنین از نظر موقعیت جغرافیایی یک استان مرزی نیست بخشهای صنعت و بازرگانی نمیتوانند بعنوان محور توسعه استان مورد توجه قرار گیرند.
بنابراین بایستی بیشترین توجه بر روی حوزه کشاورزی به معنی عام (شامل همه تولیدات ذکر شده فوق) متمرکز گردد به گونهای که انتظار میرود این بخش بتواند نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی و کاهش بیکاری استان داشته باشد.
اما در عمل متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاده است و این استان هر ساله جزء ۵ استانی است که دارای رتبه بسیار بالای بیکاری میباشد. برای بررسی ظرفیت های کشاورزی و صنایع تبدیل لرستان با عبدالرضا صیاد منصور موسس مجتمع دانش بنیان هومیان کارآفرین برتر سال ۹۰ استان لرستان به گفتوگو نشستیم. صیاد منصور به عنوان متخصص برجسته جهانی در سال 2010، نماینده ایران و عضو کمیته اجرایی انجمن بین المللی متخصصین نیشکر، رییس دایره گیاهشناسی کشت و صنعت کارون نیز می باشد.
متن کامل گفت و گوی ما در ادامه آمده است:
* استان لرستان جزء استانهای حاصلخیز است این درحالی است که استفاده بهینه از محصولات تولیدی آن نمیشود دلایل آن را چه میدانید؟
هرساله بیش از نیمی از کل اراضی کشاورزی این استان به کشت گندم و جو اختصاص مییابد این در حالیست که این استان مقام بالای یازده را در بین استانهای تولید کننده گندم و جو به خود اختصاص داده است.
به این ترتیب که حدود ۶۵ محصول زراعی و باغی فقط ۴۰۰ هزار هکتار را از مساحی استان را پوشش داده و ۴۲۰ هزار هکتار نیز به کشت گندم و جو تعلق یافته است. بنابراین ارایه یک راهکار و الگوی کارآمد توسط بخش سیاستگزاری و مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی استان در حوزه بخش کشاورزی میتواند بطور جدی مورد تامل قرار گیرد.
استان لرستان در حوزه تولید حبوبات، انار، انجیر سیاه، گردو، ماهیان سردآبی دارای شرایط بسیار مساعدی است که در بیشتر موارد مقام بالای در تولید این محصولات دارد، اما آموزش بهره برداران جهت تولید محصول کیفی و ارتقا عملکرد این محصولات میتواند توسط دستگاههای زیربط مورد توجه جدی قرار گیرد.
استان لرستان میتواند در بسیاری از موارد رتبههای بسیار بالایی را داشته باشد ولی متاسفانه این ظرفیتها مورد توجه جدی قرار نگرفتهاند.
* چه محصولاتی میتوان نام برد که تولید آنها در این استان امکان پذیر است؟
نخستین کتابی که از بروجرد نام برده مالکالممالک اصطخری است. در این کتاب آمده است « وروگرد شهری است پر نعمت، میوههایش به جاهای دیگر صادر میشود، طولش نیم فرسخ و زعفران خیز است.».
در کتاب صوره الارض نیز آمده است که در این شهر زعفران بسیار به دست میآید. براساس مطالعات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان و سایر منابع علمی کشاورزی، استان لرستان دارای یکی از مستعدترین اقلیمهای تولید زعفران در جهان میباشد.
دو نمونه از زعفران تولیدی استان جهت آزمون کیفیت به پارک علم و فنآوری استان خراسان ارسال شده که نتایج آنالیز نشان از برتری کیفیت زعفران استان داشت.
کیفیت زعفران با سه ویژگی کروسین، پیکرکروسین و سافرانال که به ترتیب بیانگر رنگ، طعم و عطر میباشد سنجیده میشوند. در این آزمایش میزان کروسین (رنگ) ۲۷۷. ۲۷ بدست آمد که در مقایسه با نتایج زعفرانهای درجه ۱، ۲، ۳ و ممتاز به ترتیب با مقدار۱۵۰، ۱۸۰، ۲۰۰ و ۲۲۰ برتر بوده است.
همچنین پیکر کروسین (طعم) زعفران لرستان ۱۰۰. ۲۳محاسبه شد که که در مقایسه با نتایج زعفرانهای رشتهای درجه ۱، ۲، ۳ و ممتاز به ترتیب با مقدار۷۰، ۷۰، ۸۰ و ۸۵ برتر بوده است.
میزان سافرانال آن نیز ۳۳. ۱۳ بدست آمد که در مقایسه با مقدار سافرانال استاندارد که بین ۲۲-۵۵ میباشد متوسط میباشد. همانطوری که از نتایج آنالیز زعفران مشخص میباشد، این نتایج با آزمونهای استاندارد ایران مطابقت دارد و معرف کیفیت بالای زعفران تولیدی استان میباشد.
متاسفانه علیرغم موارد ذکر شده فوق سطح زیر کشت این استان کمتر از ۴۰۰ هکتار میباشد و مقام ۲۴ کشور را به خود اختصاص داده است. این تنها ظرفیت استان نیست و اسانس گل محمدی این استان بسیار معروف است، اما در مورد این محصول رتبه ۱۳ به لرستان تعلق گرفته است.
این در حالی است که از بین ۸۵۰۰ گونه گیاهی شاخته شده کشور بیش از ۱۷۰۰ گونه آن در استان لرستان وجود دارد. تنوع فلور گیاهان دارویی حتی بصورت خودرو در آن استان بینظیر است، اما این استان به عنوان دوازدهمین استان تولید کننده گیاهان دارویی معرفی شده است.
قارچ یکی از غذاهایی بوده که از دیرباز بر سر سفره لرستانیها وجود داشته و اقیلم آن یکی از مناسبترین شرایط برای تولید این ماده ارزشمند غذایی را فراهم آورده است.
هم اینک لرستان در حوزه تولید قارچ مقام هفدهم را دارا میباشد. تقریبا همه کتابهای مهم زنبور عسل، بیشترین پیشینه وجود زنبور عسل در ایران را مربوط به استان لرستان میدانند و آن هم نشانهای از طرح زنبور عسل بر روی دسته یک دشنه مفرغی میباشد که هم اینک در موزه بروکسل نگهداری میشود.
با عنایت به این سابقه طولانی و وجود تنوع اقلیمی و فلور گیاهان وحشی و اهلی انتظار میرود که این استان دارای مقام ارزشمندی در این حوره باشد این در حالیست که رتبه دوازدهم به آن تعلق گرفته است.
در مورد سایر محصولاتی مانند: شیر، گوشت قرمز، بلدرچین، تخم مرغ، مرغ محلی، شتر مرغ و... نیز میتوان پتانسیلهای عظیمی را برای این استان برشمرد.
* اما با این وجود خام فروشی محصولات کشاورزی، ضربه به کشاورزی استان میزند. مشکلات را از چه ناحیهای میبینید؟
این استان در زمینه تولید تعدادی از محصولات کشاورزی دارای رتبه بسیار عالی میباشد ولی متاسفانه بدلیل مشکلات متعدد در حوزه بازرگانی مانند بازاریابی نامناسب، بسته بندی غیر استاندارد، فقدان صنایع تبدیلی و پایین دستی و... موجب شده است که سود حاصله از تولید این بخش از محصولات نیز نصیب بهره برداران و تولیدکنندگان نگردد بلکه وجود شبکههای دلالی و سلف خری موجب کاهش درامد واقعی کشاورزان میشود.
بنابراین شاید مهمترین بخش بعد از توسعه کمی و کیفی بخش کشاورزی، ضرورت تجدید نظر جدی در حوزه بازرگانی اینگونه محصولات باشد.
* مهمترین مشکل در این بخش را چه موضوعی میدانید؟
بدون شک مشکلات فرهنگی مرتبط با حوزه تولید محصولات کشاورزی به مراتب بیشتر از مشکلات فنی و تخصصی است. بطور مثال: در استان لرستان ۱۸۱۴۰ هکتار گردو وجود دارد (اولین محصول باغی استان) اما به جرات میتوان گفت که تعداد ۲۰ نفر پیوند زن گردو در سراسر استان وجود ندارد.
یا در مورد محصولات دامی طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی حدود ۵/۶ میلیون واحد دامی در این استان وجود دارد اما تعداد ۱۰۰ نفر فن ورز تلقیح مصنوعی شناسایی نشده است. در بحث تولید محصولات کشاورزی آنچه اهمیت به سزایی دارد میزان سطح مهارت تولید کنندگان و بهر برداری است که متاسفانه این سطح مهارت و تخصص، ارتقاء نیافته و به روز نشده است.
این مشکل اساسی را نباید بطور مستقیم به سازمانها و دستگاههای دولتی مرتبط دانست. بلکه مهمترین علت وجود این عارضه، عدم استقبال تولیدکنندگان و بهره برداران از دانش، تکنولوژی و مهارتهای پیشرفته است. ریشه این معضل، اساس و بنیاد فرهنگی داشته که برای رفع آن بایستی تلاش شود تا کشاورزان نسبت به ضرورت روز افزون ارتقاء سطح مهارت و دانش خود آگاه گردند.
از طرفی تولیگری و تصدیگری دولت در بخش تولید طی سالهای گذشته میتواند یکی از ارکان اساسی توسعه مشکلات فرهنگی در حوزه تولید محصولات کشاورزی باشد.
* چرا در منطقهای که تا این میزان کشاورزی وسعت دارد نباید یک رشته تحصیلی مرتبط با این محصولات وجود داشته باشد. حتی اگر به اندازه یک فوق دیپلم، واحد درسی درین باره ایجاد شود، و چند ده نفر فارغ التحصیل در این رشته وجود داشته باشد، در فرآوری، صنایع تبدیلی، نگهداری، افزایش محصول، بسته بندی، بازاریابی این محصول، بازارهای بین المللی این محصول و.... یک تحول جدی اتفاق میافتد؟
وجود شکاف عمیق بین بخش اصلی تولید، با مراکز علمی و کارشناسی این حوزه موجب شده که سطح بیاعتمادی بین طرفین روز به روز افزایش یابد. کشاورزان لرستانی معمولاً کارشناسان را افرادی فاقد تجربه عملی دانسته و عمدتاً بر اساس تجارب سنتی خود اقدام به تولید میکنند. از طرفی کارشناسان نیز در برخی موارد صرفاً به توصیههای تئوری و آکادمیک اکتفا نموده که این خود میتواند منشاء برخی اختلاف نظرها بین کارشناسان و کشاورزان شود. کشاورزِ کارشناس یا کشاورز تحصیلکرده در بسیاری از موارد میتواند درک درستی از مسائل علمی و کاربردی مرتبط با حوزه تولید خود داشته باشد. بنابراین توسعه دو اتفاق همزمان میتواند موجب کم کردن شکاف بین مسائل علمی و تجربیات عملی گردد: ۱) ورود کارشناسان کشاورزی به عرصه تولید محصولات مرتبط با دانش تخصصی خود و ۲) ارتقاء سطح دانش تولید کنندگان و بهره برداران فعلی و اشنایی آنها با موضوعات علمی مرتبط با محصول تولیدی خود.
* راه حل نهایی چیست؟
بخش کشاورزی نتوانسته نقش ارزندهای در کاهش بیکاری و رفع معضل اقتصادی جامعه استان داشته باشد. از طرفی موضوع اشتغال و کارآفرینی در حوزه کشاورزی بحث بسیار پیچیدهای است که بطور مستقیم فقط به موضوع تولید محصول مرتبط نمیشود. از جمله موارد که موجب توسعه اشتغال پایدار در حوزه کشاورزی میگردد عبارتند از: مشاوره، آموزش تئوری - عملی و همچنین ارتقاء سطح علمی تولیدکنندگان، تامین مواد و نهادههای مناسب و متناسب با تولید، نظارت مستقیم و مستمر کارشناسان مورد اعتماد تولید کنندگان، کاهش هزینههای تمام شده تولید با مدیریت بهینه نهادههای کشاورزی از جمله آب، کود و سموم شیمیایی، تولید اقتصادی محصول به جای تولید معیشتی، حمایت از دستگاههای بخش خصوصی پشتیبان جهت ارایه تضمین خرید به تولید کنندگان، توسعه بیمههای اجتماعی تولید کنندگان و استفاده از مزایای بازنشستگی برای این افراد، مدیریت پسماند و استفاده بهینه از نهادههای غیر شیمیایی جهت تولید محصول سالم. بازاریابی، بسته بندی و افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی.